Lupus hastalığı, diğer bir adı ile sistemik lupus eritematozus (SLE), immün kompleks vasküliti ve otoantikorların varlığı ile karakterize sistemik bir hastalıktır. SLE, çeşitli organ sistemlerinde oluşan antikorlar nedeniyle doku harabiyetine yol açar. Lupus hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir; ancak otoimmün bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Otoimmünite, immünolojik bir bozukluktur. Lupus hastalığında immün regülasyonu bozulur ve bunun sonucunda antikor yapımı aşırı derecede artar. Bu artışın nedeni tam olarak belirlenememiştir; ancak genetik, hormonal ya da çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Lupus hastalığı, bir immün kompleks hastalığı olarak sınıflandırılır. Öncelikle antikorlar aracılığı ile oluşan bir hastalıktır. Hastanın serumunda eritrositlere, lökositlere, lenfositlere ve trombositlere karşı antikorlar vardır. Lupus hastalığı, otoantikorların aşırı yapımı ve supresor T lenfosit aktivitesinin bozulmasına bağlı olarak immün kompleks (antikor ve antijen bileşimi) birikimine neden olur.

Lupus hastalığı, tüm organ sistemlerini tutabilen bir hastalıktır. En fazla etkilenen organlar ise eklemler, deri, böbrekler, santral sinir sistemi, akciğerler, kalp ve hematolojik tutulumdur. Olguların büyük çoğunluğu kadınlarda ve genellikle doğurganlık çağında görülür. Hastalığın seyri genellikle birbirini takip eden şiddetlenme ve göreceli hafifleme dönemlerinden oluşmaktadır. Eklem belirtileri romatoid artrite göre daha geçicidir. Lupus hastalığının ikinci en sık görülen belirtileri deri, saç ve mukoz membran anomalileridir.

Her iki yanak ve burun kökünde pembemsi-kırmızı renkte 'kelebek-raş' adı verilen döküntü vardır. Güneşte kalmakla artar fakat güneşin olmadığı durumlarda da varlık gösterebilir. Santral sinir sistemi tutulumunda; nöropsikiyatrik lupus eritematozus çeşitli klinik görünümlere sahip olabilir. Depresyon ve psikoz sıktır. Oryantasyon, bellek ya da algılama bozukluğu gibi organik beyin hastalığı ile kendini gösterebilir.

Plörit, lupus hastalarının yaklaşık yarısında görülür, az miktarda ve bilateraldir. Ancak bazı hastalarda torasentez gerektirecek kadar ileri derecede birikim olabilir. Perikardit tutulumu, lupuslu hastaların %30'unda görülebilen en yaygın kalp bulgusudur. Göğsün ön duvarında veya sternum altı göğüs ağrısı (hasta öne eğilince rahatlar), nefes darlığı, aritmi, perikardiyal frotman, göğüs grafisinde kalp büyümesi, geçici EKG değişiklikleri (ST yükseliği gibi) görülmektedir. Lupus hastalarında ateroskleroz, koroner arter hastalığının en büyük nedeni olarak gösterilmektedir. Bunun nedenleri; hipertansiyon, hiperlipidemi, antifosfolipidler ve kortikosteroid kullanımıdır.

Aktif hastalığı olan hemen tüm lupuslu hastalarında bir ya da daha fazla hematolojik bozukluk bulunmaktadır. Bunlar; normokrom, normositik anemi, hemolitik anemi, lökopeni ve trombositopenidir. Lupuslu hastalarında pıhtılaşma faktörlerine karşı oluşan antikorlar vardır. Lupus, steril peritonite neden olabilir. Kalın ve ince bağırsaklarda küçük damar vasküliti gelişebilir ve sonunda karın ağrısı hatta bağırsak infarktı görülür.

Lupus tanısı, tam bir sağlık öyküsü, fiziksel değerlendirme ve kan testleri sonucuna göre konur. Lupus tüm sistemleri etkileyebildiğinden tek bir test ile tanı konulamaz. Serum testleri yapılır; değişik düzeyde orta ya da ciddi anemi, trombositopeni, lökositoz ya da lökopeni ve pozitif antinükleer antikorlar görülür. Olguların %75'inde çift sarmal anti-DNA vardır ve lupus için spesifiktir. Bu test, sedimentasyon hızından daha güvenilir bir testtir. Organ tutulumlarına göre; aktif böbrek hastalığı bulunanların idrarında proteinüri, hücre artıkları ve lökosit bulunur. Plevra effüzyonları genellikle eksüdatiftir. Plevra ve perikard sıvısından lupus hücreleri görülebilir. Renal tutulum olduğunda, renal biyopsi karakteristik histolojik değişiklikleri gösterir.

Sistemik lupus eritematozusun bilinen bir tedavisi bulunmamaktadır. Lupuslu hastalara uygulanan tedavilerin amacı; organların ilerleyici fonksiyon kayıplarının önlenmesi, semptomların giderilmesi ve enflamasyonun baskılanarak gelecekteki patolojinin önlenmesidir. Tedavide en önemli ve çok kullanılan ilaç kortikosteroidlerdir. Bu ilaçlar, deri döküntülerinde hastalığın az aktif olduğu durumda oral verilir. Hastalık aktivitesi artınca yüksek dozda ağızdan verilir. Alternatif olarak yüksek doz kortikosteroidler intravenöz (IV) verilmektedir. Antimalaryal ilaçlar sıklıkla dermatolojik ve kas-iskelet belirtileri için kullanılmaktadır. Bu ilaçların major yan etkisi retina toksisitesidir. Hasta tedaviye başlamadan önce ve tedavi sırasında altı ayda bir oftalmolog kontrolüne gitmelidir.