| Domates, bol miktarda vitamin içermesi, besleyiciliği ve lezzeti sayesinde dünyanın hemen hemen her yerinde üretilen bir bitkidir. Salça, turşu, ketçap ve konserve gibi birçok alanda kullanılması bakımından sıkça yetiştirilmektedir. Ancak domates bitkisinin üretiminde ürün kalitesini ve verimini olumsuz etkileyen en önemli etkenlerden biri virüs hastalıklarıdır. Virüsler, nükleik asit olan DNA ve RNA ile protein kılıftan meydana gelirler. Domates bitkisinde hastalık meydana getiren virüsler, domates fidesi, tohum, vektörler ve mekanik yollarla bitkiye taşınırlar.
Domates Virüs Hastalıkları Nelerdir?
Mozaik Virüsü
Mozaik virüsü, domateste ortaya çıkan en yaygın virüs hastalıkları arasındadır. Domates yetiştirilen her bölgede mozaik virüs hastalığı görülmektedir. Domates virüs hastalıklarından mozaik virüsüne tomato mosaic virüsü ve tobacco mosaic virüsü neden olur.
Belirtileri
Mozaik virüsü, domatesin yapraklarında mozaik desenleri oluşturur ve özellikle yeni çıkan yapraklarda daralmaya sebep olur. Domatesin üzerinde daire şeklinde bölgesel lekeler meydana gelir ve domatesin şekli bozulur. Mozaik virüsü, mekanik yani sürtünme veya temas yolunun yanı sıra tohum ve aşı yoluyla da domatese bulaşır. Domates yapraklarında renk değişimleri, yaprak kenarlarının şeklinin değişmesi ve domatesin iç kısmının kahverengi renge dönüşmesi gibi belirtilerle kendini gösterir.
Çift Çizgi Virüsü
Domateste görülen önemli bir virüs hastalığı olan çift çizgi hastalığı, patates ve domates mozaik virüslerinin bir araya gelmesi nedeniyle ortaya çıkar. Çoğunlukla domates ve patates yetiştirilen toprakların birbirine yakın olması bu virüs hastalığının ortaya çıkmasında etkili olabilir.
Belirtileri
Mozaik virüsü gibi mekanik olarak, hastalıklı bitkilerden, aşı ve tohum yoluyla bulaşan virüs hastalığı domates yaprağında kahverengi renginde bölgesel lekelenmeler, bitkinin gövdesinde ve yaprak saplarında ise boylamasına kahverengi renkte uzun çizgiler ile yapraklarda küçülme ve bitkinin boyunun uzamaması gibi belirtilere neden olur. Aynı zamanda domatesin şeklinde bozulmalar da bu virüs hastalığının belirtilerindendir. Çift çizgi virüsü domates üretiminde oldukça ciddi kayıpların yaşanmasına neden olur. Bu kaybı en aza indirmek için kültürel önlemler alınmalı ve bitkide azotlu gübreler kullanılmamalıdır.
Sarı Yaprak Kıvırcık Virüsü
Domates virüs hastalıklarından sarı yaprak kıvırcık virüsü genellikle seralarda sık karşılaşılan virüs hastalıkları arasında yer alır. Ülkemizde güney ve batı bölgelerde sera yetiştiriciliğinde daha sık rastlanan bu virüs hastalığı beyaz sinekler vasıtasıyla bitkiye taşınır ve bu durum sağlam bitkilerin hastalanmasına neden olur.
Belirtileri
Yaprak ayaları ve yaprakların kenar kısımlarının sarı renge dönüşmesi, yaprakların küçülerek kenar kısımlarından iç kısma doğru kırılması, domateslerin hasat zamanından daha geç olgunlaşması bu virüs hastalığının belirtileri arasındadır. Domateslerin geç olgunlaşması, bu ürünün pazar değerini yitirmesine neden olur. Bu nedenle sarı yaprak kıvırcık virüsüne karşı mutlaka önlem alınmalıdır.
Hıyar Mozaik Hastalığı
Genellikle hıyardan bilinen bu virüs hastalığı, ıspanak, kabakgiller ve domateste de görülür. Hıyar mozaik hastalığına cucumber mosaic virüsü neden olur.
Belirtileri
Yaprak ve domates üzerinde koyu ve açık tonlarında renk değişimleri ve bitkinin bodur kalması ile ufak yapraklarda daralma ve şekil bozuklukları oluşur.
Ekstra Bilgiler ve Önlemler
- Virüs hastalıklarından korunmak için temiz ve hastalıksız tohum kullanımı önemlidir.
- Vektör mücadele programları uygulayarak, hastalık taşıyan böceklerin kontrol altına alınması gerekmektedir.
- Hastalıklı bitkilerin hemen imha edilmesi, virüsün yayılmasını engelleyecektir.
- Sera ortamında yetiştirilen bitkilerde, sera dezenfeksiyonuna ve hijyenine dikkat edilmelidir.
|
