Fil hastalığı, tıpta lenfödem olarak tanımlanan bir hastalıktır. Lenf damarlarındaki tıkanmalar sonucunda ayakların ya da ayağın şişmesiyle ortaya çıkar. Fil hastalığında bacakta oldukça belirgin bir şişlik olur. Kıldan daha ince olan lenf damarlarından sızan sıvının dokularda birikimiyle oluşan bu hastalık, kolları da etkilese de en fazla bacaklarda görülür. Vücudumuzdaki lenfatik sistem, vücut ağırlığının yaklaşık %25 kadarını meydana getirir. Lenfatik sistemdeki lenf sıvısı iskelet kaslarının uyguladığı basınç ve solunum hareketleri yardımıyla hareket eder. Eğer lenf sıvısının taşınmasını sağlayan lenf kanallarında, lenf düğümlerinde hasar oluşursa ya da doğum kusuru olursa, lenf sıvısının vücutta birikmesi kaçınılmaz olur. Birikim lenfatik sistemin kapasitesini aştığı zaman, fil hastalığı ortaya çıkabilir.

Fil hastalığı ciltte, lenf bezlerinde ve cilt altı dokularında kalınlaşma ile kendini belli etmeye başlar. En fazla kollarda, bacaklarda ve cinsel organda görülen bu belirtiler, vücudun her yerinde ortaya çıkabilir:

Fil hastalığı belirtileri lenfatik sistemdeki hasardan sonra yıllarca belirti vermeyebilir. Hastaların çoğunda kolda ya da bacakta ağırlık artışı, cilt gerilmesi, eklemlerde sertlik, çorap, ayakkabı, yüzük gibi eşyaların dar gelmesi, izinin çıkması, bilek ve parmaklarda hareket azlığı gibi sorunlar yaşanır. Fil hastalığı ilerleyici tarzda bir hastalıktır. Hastalarda birinci evreden başlayan belirtiler tedavi edilmediğinde üçüncü evreye kadar ağırlaşarak ilerler.

Fil Hastalığı Evre 1: Bu aşamada hastalığın teşhisi yapılırsa geri dönüş sağlanabilir. Nedeni bilinmeyen geçici şişliklerin oluştuğu evredir. Gündüz artan yakınmalar, geceleri dinlenmeyle birlikte yok olur.

Fil Hastalığı Evre 2: Geri dönüşü olmayan kronik hastalığın olduğu evredir. Hareket kısıtlılığı, şişliğin devamlı hale gelmesi, his kaybı, yanma ve ağrı sorunları bu evrede oluşur.

Fil Hastalığı Evre 3: Bu evredeki fil hastalığı uzuv deformasyonuna yol açar, hareket ve fonksiyon kaybı ciddi boyutlara gelir ve hastalarda ciddi ağrılar ortaya çıkar.

Fil hastalığı çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilir:

Özellikle kanser tedavisi sırasında lenf düğümleri alındığında, fil hastalığı riski yüksek olur.

Fil hastalığının tedavisinde etkilenen uzvun rahatlatılmasına yönelik uygulamalar vardır. Çünkü hastalığın tam olarak tedavisi mümkün olmaz. Tedavide aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:

Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı ve terapistler eşliğinde hastalara temel destek tedavisi uygulanır. Bu, uzuvdaki şişliğin azalmasına yardımcı olur. Biriken lenf sıvısının boşaltılması için elle lenf drenaj masajı uygulanır ve özel bantlar kullanılır. Hastalığın derecesine göre birkaç seans uygulama yapılması gerekebilir. En son aşamada hastaya uygun olacak basınçlı giysi verilerek, lenf dolaşımının normal şekilde olmasına destek olunur.

Fil hastalığı cerrahi tedavisinde biriken sıvıların yok edilmesi hedeflenir. Özellikle testislere kadar etkili olan fil hastalığı tedavisinde cerrahi başarılı bir tercihtir. Ancak kol ve bacaklarda görülen fil hastalığı için cerrahi çok etkili olmaz.

Fil hastalığı için tıbbi tedavi devam ederken, hastalar beslenmelerine dikkat ederek, yağlı besinlerden kaçınarak tedaviye destek olabilir. Hastalıktan etkilenen uzvun kalpten yukarıda tutulması, sargı beziyle sarılarak kontrol altına alınması da faydalı olacaktır. Ayrıca, bu hastalıktan korunmak için her türlü önlem alınmalıdır. Özellikle hastalığın tekrarlayıcı özelliği bulunduğundan, tedaviden sonra da korunmaya devam edilmelidir.