Hastalık hastası, kişinin herhangi bir hastalığı olmamasına rağmen sürekli kendini hasta olarak yorumlaması durumudur. Bu rahatsızlıkta en önemli belirti, sürekli bir bunalma hissidir. Hasta, kendinde önemli bir hastalık olduğuna inanır. Yapılan tetkikler sonucu hastalık olmadığına ikna olsa bile kısa bir süre sonra yeniden hasta olduğunu düşünerek doktora gitmeye başlar. Hasta, tek bir doktorla sınırlı kalmaz; doktorun söylediklerine inanmayarak doktor doktor, hastane hastane dolaşır ve sürekli yeni tetkikler yaptırır. Hastalık hastalığı olan kişinin öncelikle psikiyatri doktoruna başvurması gerekmektedir. Ancak psikiyatri doktoru genellikle en son plana bırakılır. Hastalık hastalığı olan kişi, vücudunu o kadar çok dinler ki en ufak bir baş ağrısında bile ciddi bir hastalığı olduğuna kendini inandırır. Bu durum, hastayı çevresinden, sosyal hayatından ve iş yaşamından uzaklaştırır. Günlük aktivitelerde ve iş hayatında verimsiz olmaya başlar.

Hastalık hastalığının neden oluştuğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak psikiyatri alanında, hastada bilinçdışı çatışmaların yol açtığı kaygının bu hastalığı tetiklediği düşünülmektedir. Doktorun hastaya yaklaşımı, hastalığın oluşmasında önemli bir etkendir. Hastanın herhangi bir sorun nedeniyle muayene olduğu anda hastaya verilen yanlış bilgiler, kuşku duymasını sağlayan doktorlar bu hastalığın gelişmesinde etkili olabilir. Beraberinde doktorun hastada uyguladığı çeşitli testler ve sürekli ilaç değişiklikleri hastalığı tetikleyebilir.

Hastalık hastası, genellikle şizofreni, anksiyete ve depresyon gibi hastalıkların belirtileriyle benzerdir. Bu tür rahatsızlıklarda, özellikle depresyon hastalığında, hasta vücuduna yoğunlaşarak kendini daha fazla dinlemeye başlar. Hastada isteksizlik, uyku problemleri ve karamsarlık gibi belirtiler hâkim olur. Hastaya muayene sonucu depresyon tanısı konularak hastalık hastalığından ayırt edilir. Anksiyete hastalığında ise hastada tıpkı hastalık hastalığı gibi bazı dönemlerde bunalma ve panik atak belirtileri görülür. Bu nedenle hastalık hastalığının bu tür hastalıklardan ayrıştırılması gerekir.

Hastalık hastalarında kişi, vücudundan kuşku duyarak kendi kendine hasta olduğuna inanır ve tanısını koyar. Vücutta herhangi bir bölgede ağrı olduğunu ispatlayabilmek için sürekli yoğunlaştığı bölgeye dokunmak ister. Eğer kalp hastası olduğunu düşünüyorsa eli sürekli kalbinin üzerinde olur. Kalp atışını dinlemeye yoğunlaşır ve sürekli nabız kontrolü yapar. Vücuttaki ağrıya karşı oldukça duyarlı hale gelir. Göğüste oluşan en ufak bir kas ağrısını bile kalp ağrısı zanneder ve bu duruma kendini inandırır. Dışkı ve idrarını kontrol etmeye başlar; idrar sayısı, rengi ve kokusunu takip eder. Eğer gaz problemi yaşıyorsa bağırsak hastası olduğuna inanabilir. Kişinin aklı sürekli vücudunda yoğunlaştığı için dış çevreden uzaklaşmaya başlar. Arkadaş ve akraba ilişkileri kısıtlanır. Hasta, emin olduğu hastalığı hakkında sürekli araştırma yapmaya başlar. Hangi hastalığı olduğuna inanıyorsa bu hastalık için kullanılabilecek ilaçları araştırır. Hasta, hastalığını kanıtlama çabasına düşer ve sürekli doktor doktor gezer. Doktorun söylediği bilgilere inanmasa da inanmış gibi görünerek yeni doktor arayışına girer. Ağır işlerden kaçınır, sürekli yatmak ister ve çabuk yorulurlar.

Herhangi bir hastalığın varlığından şüphe duyan hasta doktora başvurarak gerekli araştırmalar yapılır. Araştırmalar sonucu hastanın hasta olmadığı ortaya konarak hastalık hastalığının varlığı teşhis edilebilir. Hastada ilk olarak herhangi bir organik hastalığın olmadığını kanıtlamak için gerekli tetkikler yapılır. Hastanın doktora anlattığı bilgiler de teşhiste önemli rol oynar.

Hastalık hastası olan kişiler genelde tedaviye karşı dirençli olur. Tedavide en önemli adım, hastada herhangi bir organik hastalığın bulunmadığını kanıtlamaktır. Beraberinde hastaya psikiyatrik ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçların neden reçete edildiği hastaya çok iyi şekilde anlatılmalıdır. Kullanılan ilaçların oluşturabileceği yan etkiler hakkında hasta önceden bilgilendirilmelidir. Aksi halde yaşanan yan etkiler nedeniyle hasta yanlış ilaç kullandığına inanarak doktor arayışında bulunabilir.

Hastalık hastalığının ne denli yaygın ve sık görüldüğü net olarak bilinmemektedir. Kadın ve erkek fark etmeksizin hastalık her iki cinste de eşit oranlarda görülebilir. Yaşanan şikayetler herhangi bir yaş aralığında başlasa da daha çok 20-35 yaş aralığında hâkim olur.

Hastalık hastalığı, kişinin sosyal yaşamını ve psikolojik sağlığını olumsuz etkiler. Sosyal ilişkilerde azalma, iş performansında düşüş ve genel yaşam kalitesinde bozulma görülür. Hastalar, sürekli hastalık düşünceleriyle meşgul olduklarından dolayı, sosyal etkinliklere ve işlerine yeterince odaklanamazlar. Bu durum, depresyon ve anksiyete gibi ikincil psikiyatrik sorunlara yol açabilir.

Hastalığın önlenmesi ve yönetimi için erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri önemlidir. Psikoterapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi, hastaların düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, doktor-hasta ilişkisi güçlendirilerek ve hastaya doğru bilgiler verilerek hastalığın yönetimi sağlanabilir. Destek grupları ve bilinçlendirme çalışmaları da hastaların sosyal destek almasını kolaylaştırabilir.

Hastalık hastalığı, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir rahatsızlıktır. Bu durumun yönetimi ve tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Erken teşhis, doğru tedavi yöntemleri ve güçlü bir doktor-hasta ilişkisi, hastaların yaşam kalitesini artırmada önemli rol oynar.